Piše: dr. Muhamed El-Sagir / Preveo i prilagodio: Abdusamed Nasuf Bušatlić
Priča o Univerzitetu Al-Azhar je politička (ideološka) priča od njenog početka, od kada je Fatimijska država osvojila Egipat i odlučila ga odvojiti od Abasijskog hilafeta i sunijske akide. Da bi to postigli, sagradili su mesdžid ili džamiju, koja će kasnije postati univerzitet, kroz koju su širili šiijsku ideologiju, a nazvali su je džamija Al-Azhar (الجامع الأزهر), ime koje je proizašlo iz istog imena koje su sami sebi dali, tj. Fatimije, po Poslanikovoj, sallallahu alejhi ve sellem, kćerki hazreti Fatimi, a koja je nosila nadimak ”Ez-Zehra”, odatle ”Al-Azhar” ili ”El-Ezher”.
Okupacija Egipta od strane Fatimija trajala je više od dvjesta godina, sve dok ga Salahuddin Ejubi nije oslobodio. Salahuddin je prozreo plan šiija Fatimija o promjeni identiteta i vjerovanja naroda kroz Veliku džamiju koja se pretvorila u svojevrsni univerzitet, pa je zatvorio tu džamiju i džuma-namaz prenio u džamiju Amra ibn Asa.
No, Salahuddin se okoristio fatimijskim planom i projektom, pa je ponovo otvorio džamiju Al-Azhar, također sa političkim (ideološkim) planom i motivom, a to je širenje ispravnog vjerovanja (akida) i suprotstavljanje devijantnim pogledima na akidu ili doktrinu ehli sunneta vel-džema’ata, te usmjeravanje muslimana prema Kudsu i vršenje priprema za njegovo oslobađanje.
I Al-Azhar je nastavio igrati svoju naučnu i političku ulogu u obrazovanju ljudi i buđenju svijesti muslimanskih masa u borbi protiv nepravde, predvodeći ummet protiv ambicija okupatora i dominacije uzurpatora.
Smjena Huršid-paše
Među najistaknutijim učenjacima Al-Azhara koji su stali protiv okupatora i vodili mase da mu se odupru, jeste Omer Mukrim es-Sujuti (1750.-1822.), koji je postao popularni narodni vođa, a uspio je pridobiti za sebe i skupinu učenjaka koje je narod slušao i od kojih je tražio savjete i rješenja u kriznim momentima. Njihovi napori rezultirali su smjenom egipatskog valije Huršid-paše koji je činio zulum narodu, i dovođenjem na njegovo mjesto Muhameda Ali-paše, nakon što im je obećao da će uspostaviti pravdu i odbaciti nepravdu, te da će se redovno savjetovati sa islamskim učenjacima.
Međutim, Muhamed Ali-paša je brzo iznevjerio svoja obećanja i okrenuo se protiv onih koji su ga doveli na vlast, jer je shvatio da ga oni mogu svrgnuti kao i njegovog prethodnika. Pošto je Omer Mukrim predvodio tu skupinu učenjaka i bio njihov ”mozak”, Muhamed Ali-paša ga je protjerao iz Kaira.
Stoga je vlast počela gledati na Al-Azhar i njegove ljude kao na protivnike, a to što su se ljudi okupljali oko učenjaka Al-Azhara predstavljalo je prijetnju njihovoj vladavini. Tako je odnos između Al-Azhara i vlasti ostao između zatezanja i popuštanja, shodno snazi učenjaka i njihovoj postojanosti pred primamljivim izazovom i iskušenjem novca i funkcije, ili iskušenja unošenja razdora i podjela. Ali, u svakom slučaju, Al-Azhar je, na čelu sa svojim šejhom, nastavio uživati ugled, tako da su šejhul-Azhara zvali šejhul-islam. A koliki je, uistinu, ugled imao šejhul-Azhar, svjedoči i izjava šejha Mustafe el-Meragija (obnašao funkciju šejhul-Azhara u dva navrata, od 1928.-1930., i od 1935. pa do svoje smrti 1945.), u kojoj je rekao: “Da sam htio svrgnuti egipatskog kralja, mogao sam to učiniti.”
Vojni udar
Tako je bilo sve dok se nije dogodio vojni puč, koji su predvodili oficiri egipatske vojske, 23. jula 1952. godine. Oni su svrgnuli kralja, a Egipat je prešao iz monarhije u republiku. Gamal Abdul-Nasir stavio je među prve, strateške korake svoga plana marginalizaciju Al-Azhara i umanjivanje njegovog položaja, pa je imenovanje šejhul-Azhara vršio predsjednik Republike, a biralo ga je Vijeće eminentnih islamskih učenjaka. Zatim je ukinio sistem vakufa koji je Al-Azharu davao garanciju za njegovu neovisnost i vakufe pripojio državnoj blagajni, tako da je Al-Azhar zavisio od mrvica koje mu je davao Gamal Abdul-Nasir.
Također je ukinuo šerijatske sudove i eliminirao specifični oblik obrazovanja na Al-Azharu, te mu pridodao praktične discipline poput medicine i mašinstva, na koje su se upisali prvi studenti. Ostali su šerijatski fakulteti, ali su oni stavljeni u drugi plan, tako da je sve to prouzrokovalo brzo pogoršanje nivoa znanja diplomiranih studenata Al-Azhara, osim briljantnih pojedinaca među svršenicima šerijatskih fakulteta, kojih je bilo u svim generacijama i koje je Allah odabrao da preuzmu emanet vjere i sačuvaju drevnu baštinu Al-Azhara.
Završna faza
No, čini se da smo sada u završnoj fazi bitke za Al-Azhar, nakon sprječavanja slanja studenata u inostranstvo i ograničavanja prihvatanja stranih studenata, te srozavanje njegovog mjesta i uloge kod kuće, tj. u Egiptu. Naime, Sisijev režim nastoji potpuno marginalizirati Al-Azhar, želi ukinuti njegove kompetencije i pretvoriti ga u formalnu, beživotnu instituciju koja nema nikakvog utjecaja, postavljanjem paralelne vjerske institucije koja će preuzeti nadležnosti Al-Azhara, a to je institucija za fetve ”Darul-ifta” koju je prvobitno odobrio Parlament, a na koju je ulema Al-Azhara (Mešihatul-Azhar) uputila zvanični prigovor. Vijeće islamskih učenjaka poslalo je pismo Predstavničkom domu, a šejh Muhamed al-Duvajni, glavni tajnik Vijeća, otvoreno i jasno je kazao da projekat državnog parlamenta unosi razdor i neslaganje među institucijama.
S obzirom na mnoga unutrašnja i vanjska stanovišta i shvatanja, general (Sisi) je odlučio da se njegova bitka sa imamom (šejhul-Azharom), temelji na zbrajanju bodova, a ne na zadavanju konačnog udarca kao njegovog načina djelovanja prema drugima, kroz plan koji se temelji na tri tačke:
– Medijska blokada i pokušaji iskrivljavanja i izobličavanja slike i uloge šejhul-Azhara, što je prvi put u povijesti Egipta da je pozicija šejhul-Azhara direktno napadnuta.
– Isključenje i udaljavanje onih koji su bliski šejhul-Azharu, što se dogodilo sa povjerenikom Al-Azhara, doktorom Abasom Šumanom i pravnim savjetnikom dr. Muhamedom Abdus-Selamom.
– Stvaranje paralelnih institucija koje će oduzeti ili umanjiti značaj i smisao Al-Azharu i umanjiti njegovu moć i autoritet, što se sada događa.
Ova generalova bitka nije bitka protiv ličnosti šejhul-Azhara koji je državni čovjek, a ne čovjek revolucije, koji je dio sistema, a ne opozicije, i koji stoji s onu stranu političkog islama, već je to jedna od epizoda borbe protiv Kur’ana i ataka na islamski identitet, s ciljem i nadom da se muslimani ostave bez ustanove svog (islamskog) univerziteta, makar se ta naučna institucija ne suprotstavljala zvaničnom sistemu.
Stoga je dužnost muslimana Egipta da se svim legitimnim sredstvima suprotstave ovoj državnoj kampanji, jer njihova kampanja neće biti snažnija od francuske neuspješne kampanje u vrijeme Napoleona Bonaparte koji je pokušao od Egipta napraviti francusku koloniju i predstaviti se muslimanima Egipta kao osloboditelj. Međutim, general je otišao, a imam (šejhul-Azhar) je ostao.
saff.ba